2009 yılında 3 bilim insanı; Elizabeth H. Blackburn & Carol W. Greider & Jack W. Szostak, Tıp ve Fizyoloji dalında telomerlerin uzunluğunu belirleyen telomeraz adında bir enzimi keşfetmeleri sayesinde Nobel ödülüne layık görüldüler.

Telomeraz DNA’da üretilen ve telomer boyunu yöneten enzimdir. Bu enzimin yaşlanma süreci içinde telomer kısalmasını durudurmak, yavaşlatmak hatta yeniden uzamasına yardımcı olabilmek konusunda büyük bir potansiyeli vardır.

Vücudumuzda temelde 3 tür hücre bulunur. Bu hücrelerin iksinde telomeraz enzimi nerede ise sonsuz düzeyde bulunur.

1. Üreme (reprodüktif) hücreleri: Bunlar erkekte sperm ve kadında yumurta olarak bilinen hücrelerdir. Bu hücrelerin telomeraz enzimleri sonsuz düzeyde çalışır. Yani bu hücreler hiç yaşlanmazlar. Bebeklerin ilk doğduklarında genç doğmalarının sebebi budur. Eğer sperm hücrelerinin telomerleri kısalıyor olsaydı bebekler de anne ve babalarının yaşında doğmuş olacaklardı ki bu insanlığın hiç gelişmemesi anlamına gelecekti.

Aslında doğuştan telomerleri kısa olarak doğan progeria hastaları bu duruma bir örnektir. Progeria hastalarının doğuştan telomerleri kısa olduğun bebeklikten itibaren büyüseler de yaşlı bir görünüm sergilerler ve ne yazık ki çok kısa bir ömre sahiptirler.

2. Kök hücreler: Bu hücrelerdeki telomeraz miktarı üreme hücrelerine göre düşük olsa dahi yine de diğer somatik hücrelere kıyasla  oldukça yüksektir. Vücuttaki eskiyen hücrelerin yerlerine sürekli yeni hücreler üretilerek vücut genç tutulabilmesi için kök hücrelerin farklılaşma özellikleri vardır. Farklılaştıkları hücreler ise genç tipte olması geektiğinden kök hücreler de pratikte yaşlanmayan hücrelerdir.

3. Somatik Hücreler: Vücudumuzdaki hücrelerin %99’dan fazlasını oluştururlar. Bu hücreler her bölündüklerinde yaşlanan ve kısıtlı ömürleri olan hücrelerdir.

Aslında somatik hücrelerin DNA kodlarında telomeraz üretebilmeleri için gerekli genetik bilgi bulunmaktadır. Fakat telomeraz ile ilgili reseptörler doğuştan itibaren bloke olduğu için telomeraz aktivitesi ya yoktur ya da çok düşük seviyededir. 1960’larda Dr. Hayflick’in keşfettiği gibi hücrenin kendisini yenileme potansiyeli sadece 50-60 kez ile sınırlı olmasının açıklaması burada yatar. Somatik hücrelerin yaşamı sınırlı olması ile insanın yaşam süresinin de sınırları belirlenmektedir.

Oysa telomerazın somatik hücrelerde dahi tekrar aktive edilmesi ile telomerin kısalması yavaşladığı gibi kritik uzunluğa inmiş olan kısa telomerlerin uzaması da mümkün olmaktadır . Bunun anlamı hücrenin ömrünün dramatik biçimde uzması ve hatta yaşlı olan bir hücrenin tıpkı genç bir hücre gibi sağlıklı biçimde yaşamına devam edebilme potansiyelidir. Ayrıca bu durum laboratuvar ortamında yaşlı deri hücrelerinin sikloastregenol ile telomerlerinin uzatılması sayesinde genç bir hücre tipine dönüştüğü ve tıpkı genç bir hücreden farksız bir performans ile çalışabildiği gösterilmiştir.

Her bir hücremizde 23 çift kromozom ve bunların ucunda toplam 92 adet telomer yer alır. En önemli ayrıntılardan biri ise 92 telomer içinde sadece bir tanesinin dahi kritik uzunluğa düşmesi ile hücrenin kaderi belirlenmektedir. Bu yüzden her hücredeki kısa telomerin tamiri büyük önem taşımaktadır.

Kısaca UZUN TELOMER =GENÇLİK & SAĞLIK & UZUN YAŞAM demektir.